నాలుగు వందలకు పైగా చరిత్ర కలిగిన రాష్ట్ర రాజధాని హైదరాబాద్‌ దేశ,విదేశాల్లో పర్యాటక ప్రాంతాలున్న నగరంగా ఎంతో పేరు,ప్రఖ్యాతులు సంపాదించింది. నగరంలోని వివిధ చారిత్రక కట్టడాలు నేడు ప్రపంచంలోనే ప్రముఖ పర్యాటక ేకంద్రాలుగా ప్రత్యేక గుర్తింపును సాధించారుు. ఈ నేపథ్యంలో ప్రపంచ పర్యాటక పటంలో హైదరాబాద్‌కు ప్రముఖ స్థానం ఉంది.నగరంలోని చార్మినార్‌, గోల్కొండ, సాలార్‌జంగ్‌ మ్యూజియం, చౌమహల్లా ప్యాలెస్‌, ఫలక్‌నుమా ప్యాలెస్‌లు ప్రతిరోజు దేశ,విదేశీ పర్యాటకులతో సందడిగా కనిపిస్తుంటారు.ఈ కట్టడాలు నాలుగు దశాబ్దాలకు పైగా చరిత్ర కలిగిన హైదరాబాద్‌ సంస్కృతీ,సంప్రదాయాలకు ప్రతీకలుగా నిలుస్తారుు. ఇవన్నీ నేడు హైదరాబాద్‌ వారసత్వ సంపదగా పేరుగాంచారుు.ప్రపంచ పర్యాటక దినోత్సవం సందర్భంగా హైదరాబాద్‌లోని ఈ చారిత్రక కట్టడాల గురించి తెలుసుకుందామా...
నేడు ప్రపంచ పర్యాటక దినోత్సవం
చార్మినార్‌...
హైదరాబాద్‌ను పరిపాలించిన కుతుబ్‌షాహి రాజవంశస్థుల్లో అరుుదవ చక్రవర్తి అరుున సుల్తాన్‌ మహ్మద్‌ కులీకుతుబ్‌షా చార్మినార్‌ను నిర్మించినట్టు చరిత్ర చెబుతోంది. ఆ కాలంలో హైదరాబాద్‌లో భయంకరమైన ప్లేగు వ్యాధి వచ్చింది. దీంతో మహ్మద్‌ కులీకుతుబ్‌షా తన హైదరాబాద్‌ సామ్రాజ్యంలోని ప్రజలను ప్లేగు వ్యాధి బారినుంచి రక్షించేందుకు చార్మినార్‌ను నిర్మించారు.
నాలుగు మినార్‌లతో నిర్మించిన అందమైన కట్టడమే చార్మినార్‌. హైదరాబాద్‌ అనగానే అందరికీ ముందుగా గుర్తుకువచ్చేది చారిత్రక చార్మినారే. క్రీ.శ.1591లో చార్మినార్‌ను నిర్మించినట్లు చరిత్ర చెబుతోంది. ఈ అందమైన కట్టడం నేడు దేశంలోని ప్రముఖ చారిత్రక కట్టడంగా పేరుగాంచింది. హైదరాబాద్‌ పాతబస్తీలోని మూసీ నదికి తూర్పున ఈ కట్టడాన్ని నిర్మించారు. చార్మినార్‌కు ఉత్తరంవైపున తళుకులీనే గాజులు లభించే లాడ్‌బజార్‌ను ఏర్పాటుచేశారు. ఈ బజార్‌ ఎల్లప్పుడు దేశ,విదేశాల పర్యాటకులతో కిటకిటలాడుతుంటుంది. చార్మినార్‌కు పశ్చిమం వైపున ముస్లింలకు పవిత్రమైన మక్కా మజీద్‌ను నిర్మించారు. హైదరాబాద్‌ను పరిపాలించిన కుతుబ్‌సాహి రాజవంశస్థుల్లో అయిదవ చక్రవర్తి అయిన సుల్తాన్‌ మహ్మద్‌ కులీకుతుబ్‌షా చార్మినార్‌ను నిర్మించారు. ఆ కాలంలో హైదరాబాద్‌లో భయంకరమైన ప్లేగు వ్యాధి వచ్చింది. దీంతో మహ్మద్‌ కులీకుతుబ్‌షా తన హైదరాబాద్‌ సామ్రాజ్యంలోని ప్రజలను ప్లేగు వ్యాధి బారినుంచి రక్షించేందుకు చార్మినార్‌ను నిర్మించారు. తాను ప్రార్థనలు జరిపే చోట మజీద్‌లాంటి చార్మినార్‌ను రూపొందించినట్టు చరిత్ర ద్వారా తెలుస్తుంది. ఈ భారీ కట్టడానికి శంకుస్థాపన చేసేటప్పుడు కులీకుతుబ్‌షా అల్లాను ప్రార్థిస్తూ హైదరాబాద్‌ నగరం శాంతి, సౌఖ్యాలతో వర్ధిల్లాలని వేడుకున్నారు. నీటిలో చేపల మాదిరిగా తన నగరంలో లక్షలాది ప్రజలు జీవించాలని కోరుకున్నారు. ఇక సనంవెంకట బాలయ్య ‚అనే వ్యక్తికి చార్మినార్‌ను నిర్మించే బాధ్యతలను అప్పగించారు. నాలుగు మినార్‌లతో నిర్మించిన ఈ కట్టడానికి చార్మినార్‌ను అనే పేరును పెట్టారు మహ్మద్‌ కులీకుతుబ్‌షా. ఈ అద్భుత కట్టడం ప్రపంచంలోనే అపురూప కట్టడంగా పేరొందింది.
గోల్కొండ...
గోల్కొండ కోట ప్రధానగేటు వద్ద చప్పట్లు కొడితే కోట పైభాగాన300 అడుగుల ఎత్తునఉన్న పోర్టికో కట్టడంలో శబ్దం వినిపిస్తుంది.ప్రపంచంలోఎక్కడా లేనివిధంగాఈ కోటలోఇటువంటిఅద్భుతాన్నిచూడవచ్చు.
ఇదే గోల్కొండ కోట ప్రత్యేకత.
అద్భుతమైన కోట గోల్కొండ. గోల్కొండ చక్రవర్తులకు రాజధాని కేంద్రంగా ఆ కాలంలో ఈ కోట విలసిల్లింది. హైదరాబాద్‌కు పశ్చిమాన 11 కి.మీ.ల దూరంలో దీన్ని నిర్మించారు. గోల్కోండ సామ్రాజ్యం 1364 నుంచి 1512 వరకు కొనసాగింది. కాకతీయ సామ్రాజ్య కాలంలోనే ఈ కోటను నిర్మించినట్టు చరిత్ర చెబుతోంది. 13వ శతాబ్దంలో గోల్కొండ కోటను హిందూ కాకతీయ రాజులు నిర్మించారు. మొగల్‌ సామ్రాజ్యాధీశుల దాడుల నుంచి రక్షించుకునేందుకు మధ్యలో ఈ కోటను తూర్పున వైపున పునర్నిర్మించి మరింత ధృడంగా మార్చారు. ఇక గోల్కొండ కోట ప్రధాన గేటు వద్ద చప్పట్లు కొడితే కోట పైభాగాన 300 అడుగుల ఎత్తున ఉన్న పోర్టికో కట్టడంలో శబ్దం వినిపిస్తుంది. ప్రపంచంలో ఎక్కడా లేనివిధంగా ఈ కోటలో ఇటువంటి అద్భుతాన్ని చూడవచ్చు. ఇదే గోల్కొండ కోట ప్రత్యేకత. నాడు ఈ కోట వద్ద వజ్రాల వ్యాపారం పెద్ద ఎత్తున జరిగేది. వజ్రాలను వీధులలో పోసి అమ్మేవారని చరిత్ర చెబుతుంది.
ప్రపంచ ప్రఖ్యాతిగాంచిన కోహినూర్‌ వజ్రం గోల్కొండ కోటకు చెందినదే. హోప్‌ డైమండ్‌ కూడా ఇక్కడిది కావడం విశేషం. గోల్కొండకు వాయువ్య దిశలోని కుల్లూరు గనులలో నాడు వజ్రాలు లభించేవి. ఇక ఈ కోటను 120 మీటర్ల కొండపైన నిర్మించారు. మొగల్‌ చక్రవర్తి ఔరంగజేబు 1687లో ఈ కోటను ఆక్రమించుకునేందుకు ప్రయత్నించాడు. తొమ్మిది నెలల పాటు గోల్కొండ కోటను శత్రువులకు దక్కకుండా కుతుబ్‌షాహి చక్రవర్తి పోరాడాడు. చివరికి ఈ కోట మొగల్‌ చక్రవర్తి వశమైంది. తానీషా కాలంలో భక్త రామదాసుగా పేరుగాంచిన కంచర్ల గోపన్న చక్రవర్తికి చెప్పకుండా రాజ్యానికి చెందిన డబ్బులతో భద్రాచలాన్ని నిర్మించాడు. ఇది తెలిసిన చక్రవర్తి రామదాసును గోల్కొండ కోటలోని ఓ జైలులో బంధించాడు. ఈ జైలు నేటికీ గోల్కొండ కోటలో చూడవచ్చు.
సాలార్‌జంగ్‌ మ్యూజియం..
సాలార్‌జంగ్‌ మ్యూజియంలో అద్భుతమైన కళాఖండాలు, పెరుంటింగ్స్‌, కార్వింగ్స్‌, ఆకర్షణీయమైన రాచరిక వస్త్రాలు, తాళపత్ర గ్రంథాలు, సెరామిక్‌ వస్తువులు, మెటల్‌ కళాకృతులు, కార్పెట్లు, గడియారాలు, దేశ, విదేశాలకు చెందిన అందమైన ఫర్నీచర్‌ను పొందుపరిచారు. మనదేశంతో పాటు జపాన్‌, చైనా, బర్మా,నేపాల్‌,పర్షియా,ఈజిప్ట్‌,యూరప్‌, అమెరికాలకు చెందిన ఆకర్షణీయమైన ఫర్నీచర్‌ ఇక్కడ ప్రత్యేక ఆకర్షణగా నిలుస్తుంది.
చారిత్రక హైదరాబాద్‌ నగరంలో ఏర్పాటైంది ప్రపంచ ప్రఖ్యాతి గాంచిన సాలార్‌జంగ్‌ మ్యూజియం. మూసీ నదికి దక్షిణాన నాడు దీన్ని నిర్మించారు. ప్రస్తుతం దేశానికి చెందిన నేషనల్‌ మ్యూజియంలలో ఇది ఒకటి. అద్భుతమైన కళాఖండాలు, పెయింటింగ్స్‌, కార్వింగ్స్‌, ఆకర్షణీయమైన రాచరిక వస్త్రాలు, తాళపత్ర గ్రంథాలు, సెరామిక్‌ వస్తువులు, మెటల్‌ కళాకృతులు, కార్పెట్లు, గడియారాలు, దేశ, విదేశాలకు చెందిన అందమైన ఫర్నీచర్‌ను ఈ మ్యూజియంలో పొందుపరిచారు. మ్యూజియంలో ఒకటవ శతాబ్దానికి చెందిన కళాఖండాలు కూడా ఉండడం విశేషం. హైదరాబాద్‌ సామ్రాజ్యాన్ని పరిపాలించిన ఏడవ నిజాం వద్ద ప్రధానమంత్రిగా చేసిన మీర్‌ యూసుఫ్‌ అలీఖాన్‌ సాలార్‌జంగ్‌-3 సాలార్‌జంగ్‌ మ్యూజియం నెలకొల్పాడు. 35 సంవత్సరాల పాటు దేశ,విదేశాలకు చెందిన కళాఖండాలను ఆయన సేకరించి వాటితో మ్యూజియాన్ని ఏర్పాటుచేశారు. ఇసాలార్‌జంగ్‌ సేకరించిన కళాఖండాల్లో కేవలం సగం మాత్రమే నేడు సాలార్‌జంగ్‌ మ్యూజియంలో ఉన్నాయని అంటారు. ఇక ముందుగా దివాన్‌దేవ్డీలో కొనసాగిన ఈ మ్యూజియాన్ని మదీనాకు సమీపంలోని మూసీనది తీరంలో నిర్మించిన కొత్త భవనానికి తరలించారు. ఈ సందర్భంగా పలు కళాఖండాలు చోరీకి గురయ్యాయి. 1968లో మ్యూజియాన్ని తరలించారు. ప్రస్తుతం ఈ మ్యూజియం నిర్వహణను ట్రస్టీలతో కూడిన బోర్డు చూసుకుంటుండగా రాష్ట్ర గవర్నర్‌ బోర్డు ఎక్స్‌-అఫియో చైర్‌పర్సన్‌గా కొనసాగుతున్నారు. రాజారవివర్మకు చెందిన అరుదైన పెయింటింగ్స్‌, ఔరంగాజేబు ఉపయోగించిన ఖడ్గం, జహంగీర్‌, నూర్జహాన్‌, షాజహాన్‌ వంటి మొగల్‌లకు చెందిన డాగర్లు, టిప్పు సుల్తాన్‌కు చెందిన ఆయుధాలు, వస్తువులు, బంగారం, వజ్రాలతో తయారైన టిఫిక్‌ బాక్స్‌ వంటివి సాలార్‌జంగ్‌ మ్యూజియంలో ప్రత్యేక ఆకర్షణగా నిలుస్తాయి.
చౌమహల్లా ప్యాలెస్‌..
1750లో ఐదవ నిజాం నవాబ్‌ సలాబత్‌ జంగ్‌ చౌమహల్లా ప్యాలెస్‌ నిర్మాణాన్ని ్ర పారంభించారు. ఎంతో అందంగా రూపుదిద్దుకున్న ఈ కట్టడం నిర్మాణం 1869లో ముగిసింది. టెహ్రాన్‌లోని ఇరాన్‌ షా ప్యాలెస్‌ నమూనాలో దీన్ని నిర్మించినట్టు ప్రతీతి.
హైదరాబాద్‌ సామ్రాజాన్ని పరిపాలించిన నిజాం నవాబుల అధికారిక నివాసం చౌమొహల్లా ప్యాలెస్‌. చారిత్రక చార్మినార్‌కు కొంత దూరంలో ఈ అందమైన ప్యాలెస్‌ను నిర్మించారు. పర్షియాలో చహర్‌ అంటే నాలుగు అని, అరబిక్‌లో మహలత్‌ అంటే ప్రాంతాలని అర్థం. దీంతో చౌమహల్లా అంటే నాలుగు ప్రాంతాలు లేదా నాలుగు ప్యాలెస్‌ల సమూహమని అర్థం. నిజాంకు సంబంధించిన అన్ని అధికార కార్యక్రమాలు, వేడుకలను ఈ ప్యాలెస్‌లోనే జరిపేవారు. ఇక ఈ చారిత్రక కట్టడానికి గత ఏడాది మార్చి 15న కల్చరల్‌ హెరిటేజ్‌ కన్జర్వేషన్‌కు గాను యునెస్కో ఏషియా పసిఫిక్‌ మెరిట్‌ అవార్డును ప్రదానం చేసింది. యునెస్కో అధికార ప్రతినిధి తకహికో మకినొ ఈ అవార్డును నిజాం నవాబు అయిన ప్రిన్స్‌ ముకరంజా బహదూర్‌ మాజీ సతీమణి, ఆయన జిపిఎ హోల్డర్‌ ప్రిన్సెస్‌ ఎస్రాకు అందజేశారు. ఇక 1750లో ఐదవ నిజాం నవాబ్‌ సలాబత్‌ జంగ్‌ చౌమహల్లా ప్యాలెస్‌ నిర్మాణాన్ని ప్రారంభించారు. ఎంతో అందంగా రూపుదిద్దుకున్న ఈ కట్టడం నిర్మాణం 1869లో ముగిసింది. టెహ్రాన్‌లోని ఇరాన్‌ షా ప్యాలెస్‌ నమూనాలో దీన్ని నిర్మించినట్టు ప్రతీతి. ఈ ప్యాలెస్‌లో రెండు కోర్టు యార్డ్‌లు ఉన్నాయి. నాలుగు అందమైన ప్యాలెస్‌ల సమాహారంగా దీన్ని నిర్మించారు. దర్బార్‌ గ్రాండ్‌ ఖిల్వత్‌ను అత్యద్భుతంగా రూపొందించారు. అందమైన ఫౌంటేన్‌లు, గార్డెన్‌లతో 45 ఎకరాల సువిశాల స్థలంలో నిజాం నవాబులు తన అధికారిక నివాసాన్ని నిర్మించారు.
ఫలక్‌నుమా ప్యాలెస్‌...
దేశంలోని అందమైన ప్యాలెస్‌లలో ఫలక్‌నుమా ప్యాలెస్‌ ఒకటి. పైగా వంశస్థులు నిర్మించిన ఈ ప్యాలెస్‌ను ఆ తర్వాత నిజాం నవాబులు తమ ఆధీనంలోకి తెచ్చుకున్నారు. చార్మినార్‌కు 5 కి.మీ.ల దూరంలో 32 ఎకరాల స్థలంలో ఈ కట్టడాన్ని అందం గా నిర్మించారు. హైదరాబాద్‌ ప్రధానమంత్రి నవాబ్‌ వికార్‌-ఉల్‌-ఉమ్రా దీన్ని రూపొం దించారు. ఆయన ఆరవ నిజాం మీర్‌ మహబూబ్‌ అలీ ఖాన్‌ బహదూర్‌కు సమీప బంధు వు. ఇక ఫలక్‌నుమా అంటే ఉర్దూలో ఆకాశం వంటిందని, ఆకాశానికి అద్దం వంటిదని అర్థం. ఇంగ్లీష్‌ ఆర్కిటెక్ట్‌ డిజైన్‌ చేసిన ఈ ప్యాలెస్‌ నిర్మాణం పూర్తి కావడానికి 9 సంవత్స రాల సమయం పట్టింది. ఈ ప్యాలెస్‌ను తేలు ఆకారంలో నిర్మించారు. ప్యాలెస్‌కు ఉత్తర దిశన రెండు రెక్కల వంటి నిర్మాణాలను చేపట్టారు. మధ్య భాగంలో ప్యాలెస్‌ ప్రధాన భవనం, గోల్‌ బంగ్లా, జెనానా మహల్‌ వంటి వాటిని రూపొందించారు. ఇటాలియన్‌, ట్యుడర్‌ ఆర్కిటెక్చర్‌లో ప్యాలెస్‌ అందంగా రూపుదిద్దుకుంది. రంగు,రంగుల అద్దాలతో కూడిన కిటికీలు ప్యాలెస్‌కు ప్రత్యేక ఆకర్షణను చేకూరుస్తున్నాయి.
పార్వతీదేవి ప్రతిరూపమై పరమశివుని ఇష్టసఖియై అష్టలక్ష్మిలకు అప్పచెల్లెలై భక్తుల పాలిట కల్పవల్లియై విరాజిల్లుతోంది జొన్నవాడ కామాక్షితాయి. శ్రీ పొట్టిశ్రీ రాము లు నెల్లూరు జిల్లా బుచ్చిరెడ్డిపాళ్లెం మండలం జొన్నవాడ గ్రామంలో పవిత్ర పెన్నానధి తీరాన కొలువై శరణుజొచ్చిన వారి కోర్కెలు ఈడేర్చు తూ భక్తుల కొంగుబంగా రంగా విరాజిల్లుతోంది.
స్వామి కైలాసంలో కనిపించకపోవడంతో ఆందోళనకు గురైన పార్వతిదేవి పతిదేవుడిని వెతుకుతూ జొన్నవాడకు చేరింది. అక్కడ కొలువై ఉన్న స్వామి తనతో వుండమని కోరగా భర్త కోరిక మేరకు నీటిబొట్టుగా మారి శి లారూపం దాల్చింది. అనంత కాలంలో జాల ర్ల వలలో చిక్కిన అమ్మవారి శిలావిగ్రహాన్ని పెన్నానదిలో ప్రతిష్టించి సేవించనారంభించా రు. నాలుగోశతాబ్దంలో హిమాలయాల్లోని కైలాసగిరికి వెళుతున్న ఆదిశంకరాచార్యులు పెన్నలో పూజలందుకుంటున్న అమ్మవారిని లక్ష్మి, సరస్వతి, రాజరాజేశ్వరిదేవిల అంశగా గుర్తించి కోవెలలో ప్రతిష్టించారు. అప్పటి నుంచి పరమేశ్వరుడు మల్లిఖార్జున స్వామి గాను పార్వతి దేవి కామాక్షితాయిగాను భక్తకో టి పూజలందుకుంటున్నారని అష్టాదశ పురా ణాల్లో ఒకటైన స్కంద పురాణంలోని కామాక్షి విలాసం పేర్కొంటోంది.
శ్రీ పొట్టి శ్రీరాములు నెల్లూరు జిల్లా రాపూరు మండల పరిధిలోని పెంచలకోన క్షేత్రములో స్వయంభువుగా వెలసి ఉన్న శ్రీలక్ష్మీసమేత నరసింహస్వామిని భక్తులు తమ పాలిట పెన్నిధిగా ఆరాధిస్తారు. శ్రీస్వామి వారు లోక కళ్యాణార్ధం కోసం కోన క్షేత్రంలో స్వయంభువుగా వెలిసినట్లు స్థలపురాణం చెబుతోంది. భక్తుల పాలిట ఇలవేల్పు ఆరాధ్యదైవంగా స్వామివారు వెలుగొందుతూ దినదిన వ్రపర్ధమానం చెందుతున్నారు. ఇక్కడ శ్రీస్వామి వారు చెంచులక్ష్మి సమేతుడై స్వయంభవుగా వెలసి ఉన్నారు. అల్లంత దూరమున ఆదిలక్ష్మి అమ్మవారున్నూ స్వయంభువుగా వెలసింది. ఈ దేవదేవేరులు భక్తాభీష్ట ఫలప్రభుదులై కోరిన వరాలు ఇస్తారన్నది భక్తుల విశ్వాసం. 
దశావతారంలో మేటిగా నరసింహావతారం అంటారు. కృతయుగమున అవతరించిన విష్ణుమూర్తి నాల్గవ అవతారమే నరసింహ అవతారం. ఈ అవతారంలో శ్రీస్వామి వారు దుష్టశిక్షణ, శిష్టరక్షణలు చేసి ముక్త జీవులను తరింపచేయుటకు భూమిపై నవనారసింహులుగా అవతరించినట్లు పురాణ కథనం. ఈ క్షేత్రం చెంచురాజులకు నిలయమైనందున ఉగ్రరూపుడైన నారసింహుడు సుందరాంగి అయిన చెంచువనిత చెలిమితో పెనవేసుకొని శిలారూపమున ఇక్కడ వెలసినట్లు స్థల చరిత్ర చెబుతోంది. ఈ స్వయంభువు వెనుక భాగమున మహా శిల ఉన్నది. ఈ గిరిశిఖరముల నుండి జాలువారు వర్షపునీటి ధార వెండి కరిగించి మూసలో పోయురీతిన స్వచ్ఛంగా ప్రవహించి దిగువ గ్రామాలకు వరప్రసాదియై కండలేరు జలాశయమున కలుస్తున్నది. 
ఈ గొల్లపోయిన ఆలయము గోనుపల్లి గ్రామ సమీపాన ఉన్నది. శకుంతలా దుష్యంత చవ్రర్తుల పరిణయం, భరతుని బాల్యక్రీడలతో ఈ పవిత్ర క్షేత్రం పునీతమైందని చెబుతారు. ప్రతి శనివారం ఇక్కడ ఘనంగా పూజలు జరుగుతాయి. శ్రీవారికి జరుగు బ్రహ్మోత్సవాలు వైశాఖ శుద్ధ ఏకాదశినాడు ప్రారంభమవుతాయి. శుద్ధ చతుర్ధశి నాడుగరుడసేవ నిర్వహిస్తారు. పూజలు పాంచరాత్ర అగనానుసారం పంచాహ్నికముగా జరుగుతాయి. శ్రీవారి మహోత్సవ పూర్వోత్తర కాలమందు సుమారు ఒక నెల స్వామివారు స్నానాద్యష్టానములను కావించుకొందురని ఈ సమయాన నప్తరుషులు స్వామివారికి దివ్యఛత్రము పట్టెదరని నానుడి. ఈ కారణం చేత స్వామివారికి ఛత్రవటి నారసింహస్వామికి ఆ పేరు సార్థకమైంది
ఈ ప్రాంతం ఊటికి 24 కి.మీ. దూరంలో ఏ విధమైన అభివృద్ధికి నోచుకోకుండా వున్న ప్రదేశం. ఇది బెంగుళూరుకు 325 కి.మీ. దూరంలో వుంది. బెంగుళూరు నుంచి రాష్ట్ర రహదారి 17 బండిపూర్‌, వయా మాండ్య మైసూర్‌ మంజన్‌ రోడ్డుల మీదుగా చేరవచ్చు. తమిళనాడు రాష్ట్ర రహదారి ఊటికి వయా తెప్పకాడు, గండలూరు జిల్లా రహదారి రెడ్‌హిల్స్‌కు వయా పలాడ ఐతలార్‌, ఎమరాల్డ్‌ మీదగా చేరవచ్చు.
అతి సన్నని ముతరామ్‌ రోడ్డు ఊటీ గ్రామాలయిన పలాడ ఉతలార్‌, ఎమరాల్డ్‌ గ్రామాల మీదుగా క్యారెట్‌, క్యాబేజ్‌, పంట పొలాల మధ్యగా రెడ్‌హిల్స్‌ చేరవచ్చు. ఇక్కడ నుంచి కొంచెం వెనుకకు జరిగి ఆలోచిస్తే బ్రిటిషు వారు ఈ ప్రాంతాన్ని ఎందుకు ఆదరించారో తెలుస్తుంది. ఈ రెడ్‌హిల్స్‌ అడవులు విశాలమైనవి దట్టమైనవి. ఇక్క వున్న ఆకుపచ్చని దృశ్యాలు ఈ ప్రాంతం అంతా మనలను జీవితాంతం వెంటాడుతూనే వుంటాయి. మధుమలై, కూనురు మనల్ని ఊటినా అన్నట్లుగా భ్రమింపజేస్తాయి. దీనికి దగ్గరలోనే భవాని శాంక్చ్యువరి వుంది. ఈ కొండలు ఇందులో వున్న ఆకు పచ్చని పచ్చికబయళ్ళు నిరంతరం ఒకేలాగా వుంటాయి. ఇది బ్రిటిషువారు ఇదే పేరున్న ప్రదేశాన్ని గుర్తుకు తెస్తుంది. రెడ్‌హిల్స్‌కు 25 కి.మీ. వ్యాసార్థంలో నడిచి చూస్తే పక్షుల కిలకిలారావాలతో మధ్యాహాన్ని అతి తేలికగా గడపవచ్చు. రెడ్‌హిల్స్‌లో ఉన్న దారులు అన్ని కూడా చాలా సన్నగా వుంటాయి.
ఆలయం సుమారు 450 అడుగుల ఎత్తున ఉన్న కొండమీద ఉంది. ఈ కొండను ఎడుంబన్‌ కొండ అంటారు. ఒకానొకప్పుడు అగస్త్యుడు ఈ ప్రాంతంలో తపస్సు చేసుకుంటూ ఎందుకో రెండు కొండలను సృష్టించాడు. అందులో ఒక కొండ పేరు పగిరి. అగస్త్యుడు తన శిష్యులలో ఒకడైన ఎడుంబన్‌ అనే రాక్షసుడిని పిలిచి ఆ రెండు కొండలను ఒక కావడిలో చెరో పక్కన ఉంచి తన వెనుకే మోసుకురమ్మని చెప్పి కొంత దూరం పోయాక, తను బ్రహ్మలోకం పోయాడట. 
ఇంతలో అక్కడికి తిరిగి వచ్చిన అగస్త్యుడు విషయం తెలుసుకొని శాంతించాల్సిందిగా స్వామిని ప్రార్థించాడు. అంతట స్వామి శాంతించి ఎడుంబన్‌ను తిరిగి బ్రతికించడమే గాకుండా, ఇక ముందు ఆ రెండవ కొండ మీదే ఉంటానని, తనను దర్శించడానికి వచ్చే వారు ముందుగా ఎడుంబన్‌ దర్శనం చేసుకున్న తరువాతనే తనను దర్శిస్తారని వరం ఇచ్చాడట. పళనిలో కొండమీదకు వెళ్ళే మార్గం పక్కనే ఈ ఎడుంబన్‌ విగ్రహం ఉన్న మందిరం లాంటి ఆలయం ఉంది. దాన్ని ఎడుంబన్‌ కొండ అని అంటారు. 
కుమార స్వామి మొదట శివగిరి కొండ మీదకు చేరడానికి ఒక ఇతిహాసం ఉంది. ఒకసారి బ్రహ్మదేవుడు పరమేశ్వరుడి దర్శనార్థం కైలాసం వచ్చాడు. ఆయన చేతిలో ఒక పండు ఉంది. అతి అపురూపమైన బ్రహ్మజ్ఞానంతో నిండిన ఫలం అని చెప్పి పరమశివుడి చేతిలో పెట్టాడట. ఆ సమయానికి అక్కడే ఉన్న ఇద్దరు పుత్రులలో ఎవరికి ఆ ఫలం ఇవ్వాలో అర్థం గాక, ఈ సమస్త విశ్వాన్ని ప్రదక్షిణం చేసి ముందుగా వచ్చిన వారికి ఆ ఫలం ఇస్తానని చెప్పాడట. కుమార స్వామి వెంటనే తన నెమలి వాహనంఎక్కి బయలుదేరాడు. తన మరుగుజ్జు రూపంతో వేగంగా ప్రయాణించలేని వినాయకుడు తన తండ్రి చుట్టూ ప్రదక్షిణం చేసి, సమస్త విశ్వమూ పరమేశ్వరుడి ప్రతిరూపమే గనుక, తను విశ్వ ప్రదక్షిణం చేసి వచ్చినట్లేనని అన్నాడట. 
అతని మాటలకు మెచ్చి ఆ ఫలం వినాయకుడికి ఇవ్వగా, ఆయన దానిని తినివేశాడట. కొంతసేపటికి విశ్వప్రదక్షిణం పూర్తి చేసుకుని వచ్చిన కుమారస్వామి జరిగిన విషయం తెలుసుకొని, కోపంతో ఒక మూలకు పోయి కూర్చున్నాడట. అప్పుడు పరమేశ్వరుడు కుమారుడిని బుజ్జగించి, సంపూర్ణమైన బ్రహ్మజ్ఞానం మొత్తమూ నీలోనే ఇమిడి ఉంది. కనుక నీకు జ్ఞానం చేకూర్చే మరో ఫలం ఎందుకు అని సర్ది చెప్పాడట. అతా పరమేశ్వరుడు కుమారునితో ‘బ్రహ్మజ్ఞాన ఫలానివి సాక్షాత్తూ నీవే’ అన్న మాటలను క్లుప్తంగా, ఫలానివి నీవే అని ఉదహరించడంగా మారి, కాలక్రమేణా ‘పళని’ అయిందని అంటారు. 
ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోనే అత్యంత ప్రకృతి రమణీయత కలిగిన జలపాతం కుంటాల. ఉత్తర తెలంగాణాలోని ఆదిలాబాద్‌ జిల్లాలో ఉన్న ఈ జలపాతం పర్యాటకులను ఆకట్టుకోవడంలో మొదటిస్థానాన్ని ఆక్రమించింది. దక్షణ భారతదేశంలోనే అతిపెద్దదైన గోదావరి నదికి ఉప నదిఅయిన కడెం నదిపై అలరారుతున్న ఈ జలపాతం రాష్ట్రానికే తలమానికంగా ఉంది. దేశవ్యాప్తంగా అత్యంత ప్రాచూర్యాన్ని పొందిన ఈ జలపాతం రాష్ట్రంలోనే అతి ఎత్తయిన జలపాతం కూడా కావడం విశేషం.
కడెం నది పరివాహాక ప్రాంతంలో ఉండే ఈ జలపాతం ప్రతి యేట వర్షకాలంలో భీకర శభ్దంతో భయంకరంగా కనిపిస్తూ పర్యటకుల గుండెల్లో గుబులు రేపుతుండగా.. జనవరి తర్వాత చల్లటి సెలయేర్లు, తెల్లటి నురగలతో కొండ కోనలపై నుంచి జాలువారుతు ఆదిలాబాద్‌ మనిహారంగా నిలుస్తున్నది. సహ్యాద్రి పర్వత శ్రేణుల నుంచి జాలువారుతున్న ఈ జలపాతాన్ని చూడడానికి జిల్లా నుంచే కాకుండా పొరుగున ఉండే నిజామాబాద్‌, కరీంనగర్‌, వరంగల్‌, ెహదరాబాద్‌తో పాటు మహారాష్టల్రోని నాందేడ్‌, యవత్‌మల్‌, చంద్రాపూర్‌ లాంటి జిల్లాల నుంచి పర్యటకులు భారీగా తరలి వస్తుంటారు. సెలవు దినాలతో పాటు వేసవిలో సైతం పర్యటకులు ఇక్కడి ప్రకృతి కమనీయతను ఆస్వాదించడానికి సుదూర ప్రాంతాల నుంచి వాహానాలలో తరలివచ్చి ఉదయం నుంచి సాయంత్రం వరకు ఇక్కడే వంట వార్పు చేసుకొని వన భోజనాలు చేసి వెళ్తుంటారు. అటవీ ప్రాంతంలో ఉన్న ఈ జలపాతం పూర్వ పరాలను పరిశీలిస్తే అప్పటి శకుంతల దుష్యంతులకు విహార వెడిది కేంద్రంగా ఉండేదని శకుంతల జలపాతంగా మొదట దీనిని పిలువగా ఆతర్వాత ‘కుంతల’ జలపాతంగాను పిలువబడి కాల క్రమేనా ‘కుంటాల’ జలపాతంగా మారింది.
భార్య శకుంతల నుంచి పేరుతో ఈ జపాతాన్ని ‘కుంటాల’ అనే పేరు వచ్చిందని స్థానికుల అభిప్రాయం.. ఈ జలపాతం పరిసర ప్రాంతాలను వీక్షించి మైమరిచిపోయిన శకుంతల తరుచుగా ఈ జలపాతంలో జలకాలాడేదని ఇక్కడి ప్రలు నమ్ముతారు. ఈ ప్రాంతం.. మూడు జలపాతాలు, గుండాలుగా ఉన్నాయి. ఈ గుండాల్లో ముఖ్యమైన గుండాన్ని స్థానికులు సోమన్న గుండంగా పిలుస్తారు. ఈ జలపాతం వద్ద ప్రకృతి సిద్ధమైన రాతిగుహల్లో శివలింగాలు ప్రతిష్టమై ఉండటం వలన ప్రతి సంవత్సరం శివరాత్రి రోజున భక్తులు ఈ శివలింగాలను సందర్శించుకొని పూజలు నిర్వహిస్తారు. దీనినే ఇక్క డ సోమన్న జాతరగా పిలుస్తారు. శివరాత్రి పర్వదినాన్ని ఇక్కడ రెండు రోజుల పాటు జరుపుకోవడం ఆనవాయితీ. ఇది అనాదిగా వస్తున్న ఆచారం కూడా. ఇదే జిల్లాలో... చదువుల తల్లి సరస్వతీ దేవి కొలువై ఉన్న బాసర దేవాలయాన్ని సందర్శించే భక్తుల టూర్‌ షెడ్యూల్లో కుంటాల జలపాతం కూడా ఉంటుంది. జపాతానికి చుట్టూ ఉన్న అడవి ఉష్ణమండల శుష్క ఆకురాలు వనాల రకానికి చెంది అన్ని జాతుల వృక్షాలు కిలిగి అధికంగా టేకు చెట్లతో నిండి ఉన్నది. ఈ అడవిలో చాలా రకాల అటవీ జంతువులు, పక్షులు ఉన్నాయి.
నేటి ఆధునిక గణిత, వైద్యశాస్త్ర పరిశోధనాలయాలకు ఏమాత్రం తీసిపోని విధంగా ఆనాడే.. నలంద విశ్వవిద్యాలయం శస్త్ర విద్యలో ప్రసిద్ధిగాంచింది. ఇక్కడ కంటి పొరలు, గర్భకోశం నుంచి మృతపిండాన్ని తీయడం వంటి శస్త్ర చికిత్సలు చేసేవారంటే అతిశయోక్తి కాదు. మానవులతోపాటు ఇక్కడ జంతువు లకు కూడా పరిపూర్ణమైన వైద్య సౌకర్యం ఉండేది. ఇక్కడ పొరుగు దేశాలైన చైనా, టిబెట్‌, జావా, సమత్రా, కొరియా, గ్రీసు, ఇరాన్‌, అరేబియాలనుంచి విద్య నేర్చుకోవడానికి విద్యార్ధులు నలందకు వచ్చేవారు. 10 సంవత్సరాలకు పైగా ఉండి తర్క, వైద్య, ఖగోళ శాస్త్ర సంబంధమైన విషయాలు నేర్చుకునేవారు. బిహార్‌ రాజధానికి పాట్నాకు ఆగ్నేయంగా 55 మైళ్ళ దూరం లో ఉన్న నలంద విశ్వవిద్యాలయం దేశంలోనే అత్యంత ప్రాచీన విశ్వవిద్యాలయం. 
నలంద విశ్వవిద్యాలయం క్రీశ.427 నుంచి క్రీ.శ.1197 వరకూ బౌద్ధ విజ్ఞాన కేంద్రంగా ఉండేది. పాక్షికంగా పాల వంశ పాలనలో ఉన్నది. ఇది లిఖిత చరిత్రలో ప్రపంచంలోని తొలి విశ్వ విద్యాలయాలలో ఒకటి. అలెగ్జాండర్‌ కన్నింగ్‌హాం నలందను బారాగావ్‌ గ్రామంగా గుర్తించాడు. బుద్ధుడు చాలాసార్లు నలంద చుట్టు పక్కల ప్రాంతంలో తిరిగాడని, అక్కడ కొన్ని రోజులు ఉన్నాడని అంటారు. బుద్ధుడు అనేక పర్యాయములు నలందలో ఉన్నాడని చరిత్ర చెబుతోంది. ఆయన నలందను సందర్శించినప్పుడు అక్కడ ఉన్న మామిడితోపులో బస చేసేవాడట. 
కేవత్త సుత్త ప్రకారం... బుద్ధుని కాలానికే నలంద ప్రాముఖ్యత కలిగి నిండు జ నాభాతో వృద్ధి చెందుతున్న నగరం. అయితే ఆ తరువాత చాలాకాలానికి గానీ విద్యాకేంద్రంగా అభివృద్ధి చెందలేదు. సమ్యుత్త నికాయలోని, ఒక రికార్డులో న లంద బుద్ధునికాలంలో తీవ్ర క్షామానికి గురైనదని నమోదు చేయబడినది. బు ద్ధుని కుడిభుజం వంటి ఆయన శిష్యుడైన సారిపుత్త నలందలోనే పుట్టి, ఇక్కడే మరణించాడు. నలంద, సొన్నదిన్న యొక్క నివాసస్థలం. 
చారిత్రక ఆధారాల ప్రకారం నలంద విశ్వ విద్యాలయము గుప్తరాజుల, ముఖ్యంగా కుమార గుప్త, సహాయంతో క్రీస్తుశకం 450లో నిర్మించబడినది. నలంద ప్రపంచంలోనే మొట్ట మొదటి ఆవాస విశ్వవిద్యాలయం. అంటే ఈ విద్యాలయంలో విద్యార్థుల కొరకు వసతి గృహాలు ఉండేవి. ఇందులో షుమారుగా పదివేల మంది విద్యర్థులు, రెండువేల మంది బోధకులు ఉండేవారు. పెను గోడ ద్వారాలతో ఈ విశ్వ విద్యాలయము ‘అతి ఘనమైన కట్టడం’ గా గుర్తించబడినది. 
1193లో నలంద విశ్వవిద్యాలయ సముదాయాన్ని, భక్తియార్‌ ఖిల్జీ నాయకత్వంలో తురుష్క సేనలు దండెత్తి కొల్లగొట్టాయి. ఈ సంఘటన భారతదేశంలో బౌద్ధమత క్షీణతకు మైలురాయిగా భావిస్తారు. నలందను కొల్లగొట్టే ముందు ఖిల్జీ అక్కడ ఖురాన్‌ ప్రతి ఉందా అని వాకబు చేశాడని చెబుతారు. 1235లో టిబెట్‌ అనువాదకుడు ఛాగ్‌ లోట్స్‌వా నలందను సందర్శించినపుడు కొల్లగొట్టబడి జీర్ణవస్థలో ఉన్నప్పటికీ కొద్దిమంది బౌద్ధ భిక్షువులతో పనిచేస్తూ ఉన్నది. గణితం, ఖగోళశాస్త్రం, రసాయన శాస్త్రం, స్వరూపశాస్త్రం మొదలగు శాస్త్రాలలో ప్రాచీన భారతీయ విజ్ఞానం అకస్మాత్తుగా అంతరించిపోవడానికి నలంద విశ్వవిద్యాలయ నాశనం, ఉత్తర భారతదేశమంతటా ఇతర దేవాలయాలు, ఆశ్రమాల నాశనమే కారణమని అనేకమంది చరిత్రకారులు భావిస్తారు. దండయాత్రల ప్రధాన మార్గంలో ఉన్న ఇక్కడి సన్యాసాశ్రమాలన్నీ కూలగొట్టబడినవి. ప్రధాన మార్గంలో లేకపోవడం నలంద, బుద్ధగయ మిగిలాయని చెబుతారు. ప్రధాన మార్గంలో లేని, ఉత్తర బెంగాల్‌ లోని జగద్దలా ఆశ్రమం వంటి అనేక ఆశ్రమాలు ఏ మాత్రం హానిలేకుండా ఉండి వృద్ధి చెందినవి.
నిట్టనిలువుగా, కొనదేలిన శిఖరాలతో, చాలా ఇరుకైన లోయ లతో కూడిన పర్వత శ్రేణులు ఈ డోలోమైట్స్‌లో కనిపిస్తా యి. వీటిమధ్యలో కనువిందు చేసే అద్భు తమైన దృశ్యాలెన్నో ఉంటాయి. వీటిలో కొన్నింటిపై పేరుకున్న మంచు.. హిమానీ నదాలుగా మారుతుంది. 
ఈ పర్వతాలలో వీరికోసం దాదాపు 500 స్కైలిఫ్ట్‌లు ఉన్నాయంటే, వీటికి ఎంత ప్రాముఖ్యం ఉందో అర్థం చేసుకోవచ్చు. డోలోమైట్స్‌లో దాదాపు 18 శిఖరాలు 3 వేల మీటర్లు అంటే సుమారు పదివేల అడుగుల ఎత్తుగా నిలబడి అబ్బురపరుస్తుంటాయి. పెద్ద పెట్టెలాంటి దాంట్లో పర్యాటకులు కూర్చుంటే, యాంత్రిక కప్పీల సహాయంతో నిలువుగా లిఫ్ట్‌ లాగా ఇవి పైకి వెళ్తుంటే.. చుట్టూ ఉండే దృశ్యా లను చూస్తూ సందర్శకులు మైమరచిపోతుం టారంటే అతిశయోక్తి కాదు. ఈ స్కై లిఫ్ట్‌లు సుమారు 750 మైళ్లు అంటే 12 వందల కిలోమీటర్ల మేర విస్తరించి ఉన్నాయి.
రకరకాల రంగుల్లో ఉండే వాటిని చూసేందుకు రెండుకళ్లూ సరిపోవు. బూడిద రంగు, మట్టిరంగు, తెలుపు, నీలం రంగుల్లో ఉండే ఈ పర్వతాలు మన కళ్లను ఏ మాత్రం పక్కకు తిప్పనీవు, దృష్టిని మరల్చనీవు. అంత అందంగా, సుమనోహరంగా ఉంటాయవి. అందుకే ఎంత కష్టసాధ్యమయినా సరే ఈ పర్వతాలను ఎక్కేం దుకు పర్వతారోహకులు బారులు తీరుతుంటారు. ఇక పర్యాట కుల సంగతయితే చెప్పనవసరం లేదు. వీరు ఆయా మార్గాలు, సౌకర్యాల ద్వారా డోలోమైట్స్‌ పర్వాతాలను వీక్షించేందుకు ప్రపంచం నలుమూలల నుండి తరలివస్తుంటారు.
ఎటుచూసినా.. దేవదారు, సాల్‌, టేకు, దుగ్గిలం, కెండు లాంటి పెద్ద పెద్ద వృక్ష సంపద. పేర్లు కూడా సరిగా తెలియని పచ్చని తీగలతో అల్లుకున్న పొదలు. కటిక చీకటిగా, మౌన గంభీరంగా ఉండే ఆ ప్రాంతానికి వెళ్లాలంటే ఒకటికి రెండుసార్లు ఆలోచించాల్సిందే. పట్టపగలే ఎవరికైనా సరే వెన్నులో వణుకు పుట్టించే ఆ ప్రాంతం నుండి ధైర్యం చేసి అలా అలా ముందుకు సాగితే.. కనుచూపు మేరలో ఎత్తైన కొండలతో కనిపించే పచ్చటి అరణ్య సౌందర్యం మీ ముందు కదలాడుతుంది. ఇంకేముంది మీరు పడ్డ శ్రమనంతా.. అతి తేలిగ్గా మరిచిపోతారు. ఇంతటి అందాన్ని తనలో దాచుకున్న ప్రాంతమే అమర్‌ కంటక్‌. ఇది మధ్యప్రదేశ్‌లోని అనుప్పూర్‌ జిల్లాలో ఉంది. నర్మదానది జన్మస్థలంగా పేరుగాంచిన ఈ ప్రాంతం చేరుకోవాలంటే... దట్టమైన అడవుల గుండా ప్రయాణించాల్సి ఉంటుంది. అమర్‌ కంటక్‌ సముద్ర మట్టానికి 1060 మీటర్ల ఎత్తులో ఉంది.
నర్మదానది పుట్టిన చోటనే నర్మదామాత గుడి వెలసింది. ఈ గుడికి ఎదురుగా పార్వతీదేవి ఆలయం కూడా ఉంటుంది. ప్రతి శివరాత్రికి, నర్మదా జయంతికి, వైశాఖ పూర్ణిమకు ఇక్కడ జాతరలు జరుగుతుంటాయి. అన్నింటికంటే, శివరాత్రికి ఇక్కడ జరిగే జాతరే చాలా పెద్దది. అమర్‌ కంటక్‌ మూడు జిల్లాల కూడలిగా పేరుగాంచింది. వివిధ ప్రాంతాల నుండి వేలాదిమంది భక్తులు జాతరలు సమయంలో ఇక్కడికి చేరుకుంటారు. చాలామంది భక్తులు వంటలు చేస్తూ రాత్రంతా ఇక్కడే గడుపుతుంటారు. శివరాత్రినాడు నర్మదానదిలో స్నానం చేసి, ముందుగా శివుడిని దర్శించుకుని తరువాత నర్మదామాతను పూజించినట్లయితే పుణ్యం కలుగుతుందని భక్తులు నమ్ముతుంటారు. నర్మదాదేవి గుడి చుట్టూ పార్వతిదేవితోపాటు శివుడు, సీతా రాములు, హనుమంతుడి ఆలయాలు కూడా ఉన్నాయి.
నర్మదామాతను దర్శించే ముందు ఆలయ ప్రాంగణంలోని ఒక మీటరు కంటే తక్కువ ఎత్తులో చెక్కిన రాతి ఏనుగుబొమ్మ ఉంటుం ది. ఆ ఏనుగుబొమ్మ కాళ్ల మధ్యనుంచి దూరి ఒక వైపు నుండి మరో వైపునకు వెళ్ళాలి. ఇలా దూరితే మరింత పుణ్యం కలుగుతుందని భక్తుల విశ్వాసం. అదే ఏనుగుపైన అంబారీ ఎక్కిన ఓ స్ర్తీ విగ్రహం తలలేకుండా మొండెం మాత్రమే ఉంటుంది. బహుశా ఔరంగజేబు జరిపిన దాడిలో తల ధ్వంసం అయి ఉండవచ్చుననే అభిప్రాయం ఇక్కడి ప్రజల్లో ఉంది. నర్మదామాత ఆలయానికి దగ్గర్లో శ్రీ శంకరాచార్య ఆశ్రమం, బర్ఫానాశ్రమం, కళ్యాణ సేవాశ్రమం, శ్రీ ఆదినాథ్‌ జైన్‌ మందిరం, మాయికీ బగియా గా వ్యవహరించే దేవతావనం, యంత్ర మందిరం తదితర ప్రాంతాలను కూడా సందర్శించవచ్చు. యంత్ర మందిరానికి దగ్గర్లోనే సోనే నది పుట్టిన స్థలం, రామకృష్ణ మందిరం లాంటి ప్రాంతా లనూ వీక్షించవచ్చు.
అమర్‌ కంటక్‌కు ఆరు కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉండే కపిల ధార అనే ప్రాంతం ముఖ్యమైనది. నర్మదానది కపిల ధార వద్ద ఒక లోయగుండా ప్రవహిస్తుంటుంది. నూరు అడుగుల ఎత్తు నుంచి దూకే కపిల ధార జలపాతం ఓంకార శబ్దంతో దూకుతుంటుందని, ఆ నాదం వినేం దుకే చాలామంది పర్యాటకులు వస్తుంటారని స్థానికులు చెబుతుంటారు.
దట్టమైన అడవులతో నిండిన పర్వతాలు చుట్టూ ఉండగా ఒక సరస్సుకు ఆవృతమై మౌంట్‌ అబూ నిర్మితమైంది. పురాణేతిహాసాలను అనుసరించి శివుని వాహనమైన నందీశ్వరుని కాపా డేందుకు ఆర్బుద పేరుగల సర్పము ఇక్కడకు వచ్చిందని కనుక ఈ ప్రాంతానికి సర్పం పేరు స్థిరపడి పోయిందని ఒక విశ్వాసం. ప్రఖ్యాతి గాంచిన దిల్వారా దేవాలయాలతో పాటు అనేక పురావస్తు శిథిలాలకు చిహ్నంగా మౌంట్‌ అబూ వాసికెక్కుతున్నది.
ఎత్తైన పర్వతశ్రేణిలో ఉన్న ఈ జలపాతాన్ని చేరుకోవాలంటే కొండల పాదప్రాంత ప్రదేశం నుంచి కొంచెం దూరం గుట్టలమీదుగా నడవాల్సి ఉంటుంది. చుట్టూ అల్లుకున్న అడవి, పైన ఉన్న జలపాతం నుంచే పారే సెలయేటి గలగ లలు, పక్షుల కిలకిలారావాలు, నగర కాలుష్యానికి దూరంగా నిర్మలమైన ప్రశాంతత వెరసి ప్రకృతిమాత ఒడిలో ఓ రోజంతా సేద తీరడానికి ఇదో చక్కని ప్రదేశంగా చెప్పవచ్చు. ఉబ్బలమడగు ప్రదేశంలో అడుగు పెట్టగానే ముందుగా ఓ చిన్న సరసు పర్యాటకులకు దర్శనమిస్తుంది. ఈ సరస్సు దగ్గరినుంచే దట్టమైన అటవీ ప్రాంతం ప్రారంభమవుతుంది. కొండల మీదుగా జలపాతం దగ్గరకు వెళ్లలేని పర్యటకులు ఈ సరస్సు వద్దే జలకాలాడి ఇక్కడే సేదతీరుతారు. 
కాబట్టి జలపాతాన్ని చూడాలంటే మాత్రం అక్కడినుంచి కాలినడక తప్పదు. సాధారణ రోజుల్లో ఈ పరిస్ధితి ఉంటే శివరాత్రి పర్వదినాన దాదాపునాలుగురోజులు ఇక్కడ స్థానికుల రద్దీ విపరీతంగా ఉంటుంది. దీనివల్ల తాత్కాలికంగా కరెంటు సౌకర్యంతోపాటు కొన్ని అంగళ్లు సైతం ఇక్కడ వెలుస్తాయి. శివరాత్రికి రెండురోజులముందు కుటుంబంతో సహా ఇక్కడకు చేరుకునే స్థానికులు మూడురోజులు ఇక్కడే వంటావార్పు చేసుకుని ఉండడం ఈ ప్రాంత ప్రత్యేకత. అయితే సాధారణ దినాల్లో ఉబ్బలమడుగును సందర్శించే పర్యాటకులు చీకటిపడే సమయానికి వరదయ్యపాళెంకు చేరుకుంటారు. ఎందుకంటే దట్టమైన అటవీప్రాంతం కాబట్టి రాత్రిపూట ఇక్కడ ఉండడం కొంచెం ప్రమాదకరమే.
నేపాల్‌ వెళ్లినవారికి ఎప్పు డెప్పుడు వెళ్లి చూద్దామా అనిపించే ప్రాంతం పోఖారా. నేపాల్‌లోని అత్యంత పవిత్ర పర్వతం అన్నపూర్ణ పర్వతం. ఆ పర్వత ప్రాంతంలోనే ఉంది పోఖారా. ఇక్కడి మత్స్యపుత్స పర్వతం చూడటం ఒక వింతైన అనుభవం. చేపతోక రూపంలో ఆ శిఖరాలు కనిపిస్తాయి. వేకువ ఝామునే లేచి సూర్యోదయ కిరణాల వెలుగులో అన్నపూర్ణ పర్వత అందాలను తిలకించడం జీవితంలో మరువలేని అనుభవం. 
పోఖరాలో ఉన్న ఒక గుహ ప్రత్యేకమైనది. అది గుప్తేశ్వర మహాదేవుని నిలయం. దాదాపుగా 140 మీటర్ల పొడవున్న గుహ అది. ప్రకృతి సహజంగా ఏర్పడిన ఆ గుహగుండా ప్రయాణం చేసి ఆవలకు చేరుకునేసరికి సరిగా ఎదురుగా పాల రంగులో పడుతున్న జలపాతం దర్శనమిస్తుంది. అది దేవీజలపాతం. హిమాలయాల నుండి జారిపడే అనేక జలపాతాలలో ఇది అందమైనది. సాహసకృత్యాలు చేయాలనుకునేవారికి పోఖారాన్‌ తగిన ప్రదేశం. ఇక్కడ అనేక రకాల సాహస క్రీడలు ఉన్నాయి. ఒకటి వేగంగా ప్రవహించే నది మధ్యలో రబ్బరు పడవ ప్రయాణం. దీనిని రివర్‌ రాఫ్టింగ్‌ అంటారు. సమీపంలోని తులసి నదిలో ఈ సౌకర్యం ఉంది. ఇది సాహసయాత్ర. రబ్బరు పడవను తెడ్డు వేసుకుంటూ, మునిగిపోకుండా నెట్టుకు రావడం సాహసం.
హార్సిలీహిల్స్‌ చిత్తూరు జిల్లా మదనపల్లి తాలూకా, బి.కొత్తకోట మండలంలో వుంది. ఈ ప్రాంతం ప్రకృతి శోభను సంతరించుకొని, ప్రకృతిలోని కొత్తకొత్త అందాలతో మేఘాలతో సంతరించే అనుభూతితో, చల్లటి వాతవరణం, పచ్చదనంతో నిండి వుంటుంది. హార్సిలీహిల్స్‌ మదనపల్లె నుండి కదిరి వెళ్ళే ప్రధాన రహదారిలో కాండ్లమడుగు క్రాస్‌కు పది కొలోమీటర్ల దూరంలో వుంది. ఈ హిల్స్‌ పశ్చిమ కనుమల్లోని ఎతైన మూడో శిఖరంగా, తిరమల గిరుల కంటే 1200 అడుగుల ఎత్తున 4312 అడుగుల ఎత్తులో ఉన్నందున ఇక్కడ వాతావరణం అతి తక్కువ ఉష్ణోగ్రతతో కూడి వుంటుంది.
బ్రిటీష్‌ దొరల పాలనలో అప్పటి కడప కలెక్టర్‌గా వున్న సర్‌ రావత్‌ హార్సిలీ మదనపల్లిలోని సబ్‌ కలెక్టర్‌ కార్యాలయానికి గుర్రంపై వెళుతూ మార్గమధ్యంలో ఈ కొండపైకి చేరుకున్నాడు. ఇక్కడి వాతారణానికి ముగ్దుడై అమితంగా అకర్షితుడయ్యాడు. కొండపై బంగ్లా నిర్మించి బస చేయడంతో ఆయన పేరు మీద ఏగుగు మల్లమ్మ కొండను హార్సిలీహిల్స్‌గా పిలవడం ఆరంభించారు. 
వీటితో పాటు చారిత్రాత్మక ప్రాధాన్యంతో కూడిన ఏనుగుమల్లమ్మ గుడి ప్రశస్త్యమైంది. ఈ గుడిలో ప్రతి యేటా ఘనంగా ఉత్సవాలు నిర్వహిస్తారు. స్థానిక అటవీశాఖ అతిథి గృహం వున్న 176 సంవత్సరాల వయస్సు గల సర్‌రావత్‌ హార్సిలీ నాటిన నీలగిరి చెట్టు నేడు అతిపెద్ద చెట్టుగా ఎదిగి మహావృక్ష పురస్కారాన్ని పొందింది. అలాగే అటవీశాఖ అతిథి గృహం ప్రక్కన ఒక అశ్చర్యకరమైన వింత చోటు చేసుకొని వున్నది. అక్కడ వున్న రెండు ఎర్రపురాయి చెట్లకొమ్మలు పైకి ఎదిగి ఒకే కొమ్మగా రూపాంతరం చెందడం వింతగా చెప్పవచ్చు. చరిత్రలో రావి, మర్రి, జువ్వి చెట్ల కొమ్మలు కలసిన దాఖాలాలు వున్నాయి. కానీ ఎర్రపురాయి చెట్లు కలవడం ఇదే మొదటిసారి అని అటవీశాఖ అధికారులు తెలిపారు. కాలినడకన వెళ్ళేదారిలో మానసగంగోత్రి వద్ద నీలిగిరి చెట్లు సైతం రెండు కొమ్మలుగా పైకిపోయి ఒకే కొమ్మగా కలిశాయి. ఇవన్నీ వెరసి ప్రత్యేక ఆకర్షణగా పర్యాటకులను ఆకర్షిస్తున్నాయి.
మన దేశం బ్రిటీష్‌ పాలనలో ఉన్న సమయంలో అప్పటి జనరల్‌ సర్‌ పీటర్‌ లాడ్‌విక్‌ 1824 ఏప్రిల్‌ నెలలో ఈ ప్రాంతాన్ని సందర్శించారు. వేసవి వేడిని తట్టుకునేందుకు ఆయన సతారా జిల్లాలో బసచేసినట్టు స్థానికులు చెబుతుంటారు. లాడ్‌విక్‌ ఈ కొండలను ట్రెక్కింగ్‌ ద్వారా అధిరోహించడంతో దీనికి లాడ్‌విక్‌ పాయింట్‌ అని పేరు వచ్చింది. క్రమంగా ఇది మహాబలేశ్వర్‌గా వెలుగులోకి వచ్చింది. దుస్తుల దగ్గర నుంచీ, చెప్పుల వరకు అన్ని రకాల వస్తువులు ఇక్కడ లభిస్తాయి. రకరకాల తేనె, జామ్‌లకు మధు సాగర్‌ పేరొందిన సంస్థ కావడంతో ఇక్కడి నుంచి పర్యాటకులు వీటిని కొనుగోలు చేసుకుని వెళ్తారు. ఈ ప్రాంతంలో చలి ఎక్కువగా ఉండటం చేత అన్ని కాలాల్లోనూ ఇక్కడికి చేరుకోలేము.
ఆంగ్లేయులకాలంలో ముస్లిం రాజుల రాజధానిగా వెలుగొందింది ముర్షీదాబాద్‌. బెంగాల్‌ను పాలించిన నవాబు సిరాజుద్దౌలా రాజధాని నగరం ఇది. ముస్లింల పాలనాకాలంలో ఈ ప్రాంతంలో అనేక కట్టడాలను ఇక్కడ నిర్మించారు. భాగీరథి నది ఒడ్డున ముర్షీదాబాద్‌ ఈ నగరం భారత చరిత్రను మలుపుతిప్పిన అనేక అంశాలకు వేదిక. ఈ ప్రాంతం నుంచి అప్పట్లో కోల్‌కతా నౌకాశ్రయం ద్వారా వర్తకం జరిగేది. ముర్షీద్‌ ఖులీ ఖాన్‌ నవాబు పేరిట ఈ నగరానికి ముర్షీదాబాద్‌ అనే పేరు వచ్చింది. సుబే బంగ్లాకు రాజధాని ఈ నగరం. సుబే బంగ్లా అంటే బెంగాల్‌, బీహార్‌, ఒరిస్సాలతో కూడిన ప్రాంతం. ప్లాసీ యుద్ధం తర్వాత ఆంగ్లేయులు ఈస్ట్‌ ఇండియా కంపెనీ పేరుతో ఇక్కడ చాలా ఏళ్లు స్థావరాలు ఏర్పాటుచేసుకుని నివశించారు.
హజార్‌దువారీ భవంతికి ఉత్తరంగా ఇమాంబారాను 1847లో నవాబు మన్సూర్‌ ఆలీ ఖాన్‌ నిర్మించారు. దీని నిర్మాణానికి ఆ రోజుల్లో రూ.6 లక్షలు వ్యయం అయిందట. ఆ తర్వాత కాలంలో సిరాజుద్దౌలా దీనిని తగులబెట్టాడు. బెంగాల్‌ ప్రాంతంలో అతిపెద్ద ఇమాంబారా ఇది ఒక్కటే. ముర్షీదాబాద్‌ సమీపంలో కథ్‌గోలా వద్ద జైన్‌ పార్శ్వనాథ్‌ దేవాలయం, బారన్‌గోర్‌ వద్ద 18వ శతాబ్దంలో రాణి భవానిచే నిర్మించిన ఛార్‌ బంగ్లా దేవాలయం, భవానీశ్వర్‌ దేవాలయం ఉన్నాయి.
ఎవరక్కడ...చప్పట్ల శబ్దం...
సన్నని రంధ్రం....
క్రీశ1360వ సంవత్సరంలో రెడ్డి రాజైన అన వేమారెడ్డి ఈ కోట నిర్మాణం చేపట్టారు. రెడ్డి రాజుల అనంతరం గజపతి రాజులు ఇక్కడినుంచి పరిపాలన సాగించారు.తరువాత మహ్మదీయ రాజైన నిజాం ఉల్‌ ముల్మ్‌ పాలనలో మంత్రి గవాన్‌ ఆధ్వర్యంలో ఈ కోటకు క్రీశ 1471లో మరమ్మతులు జరి గాయి. ఆ తరువాత మహ్మద్‌ షా కాలం లో పురుషోత్తమ గజపతిని ఈ కోటకు అధిపతిని చేశాడు. క్రీశ 1516 సంలో విజయనగర రాజైన శ్రీ కృష్ణదే వరాయులు ఈ కోటను ముట్టడించి తిరిగి గజపతి రాజులకు అప్పగించినట్లుగా తెలుస్తోంది. 
కోల్‌కతా-చెనై్న 5వ నెంబరు జాతీయ రహదారిపై విజయవాడనుంచి 8 కి.మీ.లు ప్రయాణిస్తే కొండపల్లివస్తుంది.విజయవాడ నుంచి వచ్చేవారు ఇబ్రహీంపట్నం దాటాక నిమ్రా కాలేజీ స్టాప్‌ దిగి.. అక్కడి నుంచి 8 కి.మీ. ఆటోలో వెళ్లాలి.హైదరాబాద్‌ నుంచి వచ్చేవారు కంచికచర్ల దాటాక నిమ్రా కాలేజీ స్టాప్‌వద్ద దిగి వెళ్లవచ్చు.